Rynek w Żywcu, choć dzisiaj pełen życia i różnorodnych wydarzeń, ma swoje korzenie sięgające aż do pierwszej połowy XV wieku. To fascynujące miejsce kryje w sobie historię przekształceń, katastrof, rozwoju i wzlotów. W tym artykule zgłębimy historię początków istnienia Rynku w Żywcu, odkrywając fascynujące fakty i wydarzenia, które ukształtowały to centrum życia miasta.
Początki Żywieckiego Rynku - XV wiek
Początki Rynku Żywieckiego datowane są na pierwszą połowę XV wieku. Wtedy to, część mieszkańców starego Żywca, nękanych częstymi wylewami rzeki Soły, zaczęła przenosić się na obszary u stóp góry Grojec. To miejsce, około dwóch kilometrów na południowy wschód od dawnej osady, stało się nowym miejscem zamieszkania.
Nowe miasto zostało założone na surowym korzeniu, a na jego obszarze wytyczono charakterystyczny dla miast lokacyjnych rynek o regularnym, czworobocznym kształcie. W południowej części Rynku zlokalizowano cmentarz, a także wzniesiono drewnianą dzwonnicę oraz kościół, który stał się pierwszym kamiennym budynkiem w okolicy żywieckiego placu. Do połowy XV wieku wokół Rynku istniała już stosunkowo zwarte, regularne skupisko budynków, otoczone płotami.
XVI-XVII wiek - Rozkwit i Rozwój Rynku w Żywcu
Na początku, budynki na Rynku były raczej skromne i drewniane, ale z czasem zaczęły nabierać solidniejszego charakteru. Właściciele Żywca nadawali mieszkańcom pewne monopole, z których dochody miały być przeznaczane na remonty i rozbudowę budynków. Dla przykładu, w 1537 roku, Komorowscy, wydając przywilej na wyszynk alkoholu, nakazali mieszkańcom dbać o poprawę i rozbudowę swoich domów na Rynku oraz w ulicach.
Pierwsze potwierdzone źródłowo kamienne budynki przy Rynku to kamienice Kantorowska oraz Rymarzowska, które powstały zapewne w drugiej połowie XVI wieku lub na początku XVII wieku. W drugiej połowie XV i na początku XVI wieku, Żywiec był ważnym punktem na szlakach handlowych prowadzących w kierunku Orawy, Moraw, Bielska i Krakowa. Handel koncentrował się na Rynku, który otrzymał liczne przywileje oraz zezwolenia na organizację jarmarków. Pierwsze dwa jarmarki odbyły się w Żywcu w 1518 roku, z inicjatywy Zygmunta Starego. Łącznie, na Rynku żywieckim odbywało się około 12 jarmarków rocznie. W pierwszej połowie XVIII wieku, egzekucje skazanych przestępców przeniesiono na Rynku, wcześniej odbywały się one poza obrębem miasta.
XVIII-XIX wiek - Wyzwania i Odbudowa
Okres prosperity i rozbudowy Rynku trwał do początku XVIII wieku. W 1708 roku właściciel Żywca, Franciszek Wielopolski, zrezygnował z przywileju wyszynku, co w połączeniu z wysokimi podatkami doprowadziło do osłabienia finansowego mieszkańców. W 1716 roku, około 50 budynków na Rynku stało pustych. W 1711 roku, budynek kościoła parafialnego, znajdujący się niedaleko Rynku, został zniszczony przez uderzenie pioruna. W 1721 roku, kolejny pożar strawił znaczną część budynków na placu, w tym drewnianą dzwonnicę. Została ona odbudowana, tym razem z kamienia, i przetrwała do dnia dzisiejszego. Kolejne pożary miały miejsce w 1830 i 1857 roku. W 1782 roku, cesarz Józef II zatrzymał się w domu Mikuszewskich na Rynku podczas swojej podróży przez Żywiec.
W XIX wieku, miasto doświadczało stopniowej modernizacji i rozbudowy. Po pożarze z 1857 roku, w którym spłonęła znaczna część starych, drewnianych budynków, proces ten nabierał tempa. W tym okresie na Rynku znalazły swoje miejsce najważniejsze instytucje państwowe, takie jak Rada Miejska, która w 1868 roku przeniosła się do nowo wybudowanego Magistratu, Starostwo Powiatowe oraz urząd podatkowy.
XX-XXI wiek - Spore zmiany na Żywieckim Rynku
W 1914 roku, na fali wybuchu Wielkiej Wojny, około 700 ochotników wyruszyło z Rynku w Żywcu na front wschodni. Okres wojenny przyniósł wiele ważnych wydarzeń z politycznej historii Żywca, takie jak ogłoszenie Dekretu dwóch cesarzy w 1916 roku czy masowy protest Polaków przeciwko zaborcom w lutym 1918 roku.
W 1938 roku oficjalnie przemianowano Rynek na Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego. 4 września 1939 roku, Żywiec został zajęty przez wojska niemieckie. W okresie okupacji hitlerowskiej, dokumenty i mapa miejsca używały niemieckiej nazwy “Ringplatz”. W budynku Magistratu umieszczono sąd okupacyjny, a większość mieszkańców Rynku została wysiedlona, a ich domy przekazano niemieckim urzędnikom. Niemcy zniszczyli również posąg św. Floriana, który stał na Rynku od XIX wieku.
W czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Rynek nosił nazwę Plac Zjednoczenia, ale w okresie III RP wrócono do tradycyjnej nazwy. W 1967 roku przeprowadzono gruntowną renowację płyty Rynku, obniżając ją o około 40 centymetrów. 22 maja 1995 roku, na Rynku w Żywcu odbyło się spotkanie mieszkańców z Janem Pawłem II.
Ostatnia renowacja Rynku miała miejsce w 2015 roku. Prace rozpoczęły się w październiku 2014 roku a w ramach inwestycji odtworzono historyczną fontannę z figurą św. Floriana, ściągnięto stare betonowe płyty, zlikwidowano asfaltową drogę, znalazło się sporo nowych ławek czy posadzono nowy drzewostan.
Rynek w Żywcu jest miejscem nie tylko historii, ale także spotkań, wydarzeń kulturalnych i życia codziennego. To serce miasta, które zachowało wiele śladów przeszłości, a jednocześnie jest żywym miejscem pełnym energii i aktywności. Znajdziemy tu sporo restauracji czy kawiarni z ogródkami, w których można usiąść i podziwiać żywiecką starówkę. Przez stulecia, to miejsce przeszło wiele zmian, ale pozostaje niezmiennie ważne dla mieszkańców i odwiedzających.
źródło: wikipedia
