Plac Chrobrego w Bielsku-Białej, znany dawniej jako Pechring, to nie tylko jedno z najważniejszych miejsc w mieście, ale również centralny punkt, który odgrywa kluczową rolę w jego historii i rozwoju urbanistycznym. Jego położenie, bogata architektura, a także liczne przemiany na przestrzeni wieków czynią z niego wyjątkowe miejsce, które przyciąga zarówno turystów, jak i mieszkańców. Ten obszar, leżący w historycznym centrum Bielska-Białej, jest przestrzenią, gdzie tradycja miesza się z nowoczesnością.

Początki Placu Chrobrego: Od Pechringu do Töpferplatzu

Plac Chrobrego ma swoje korzenie w XIX wieku, kiedy to zaczęły się pierwsze przemiany urbanistyczne na terenie Dolnego Przedmieścia w Bielsku-Białej. Wcześniej, obszar ten nie przypominał w żaden sposób przestrzeni, jaką znamy dzisiaj. Zanim plac zyskał regularną formę, na jego miejscu znajdowały się dwa nieregularne bloki zabudowy, które były przecięte przez młynówkę Niper, odchodzącą od zamkowej młynówki. Dopiero w wyniku skanalizowania rzeki Niper w 1863 roku oraz młynówki w 1882 roku, miejsce to zaczęło przekształcać się w typowy miejski plac.

W tym czasie Bielsko-Biała dynamicznie się rozwijało, a Dolne Przedmieście stało się głównym ośrodkiem tego rozwoju, zyskując na znaczeniu kosztem Starego Miasta. W tym regionie powstawały kamienice mieszczańskie, wille fabrykanckie oraz budynki użyteczności publicznej. Właśnie wtedy Pechring (Plac Smolny) został przemianowany na Töpferplatz, czyli Plac Garncarski. Plac ten, obok dzisiejszego Placu Smolki, stał się jedną z kluczowych przestrzeni publicznych miasta. Jego rola wzrosła wraz z budową dworca kolejowego na północnych obrzeżach miasta. Wówczas plac stał się centralnym punktem nowej reprezentacyjnej osi miasta, której początek stanowiła aleja Franz-Josef-Straße (obecnie ul. 3 Maja).

Urbanistyczne Przemiany Placu w XIX i XX Wieku

Plac Chrobrego w XIX wieku przeszedł kluczowe zmiany, które ukształtowały jego funkcję i charakter. Plan urbanistyczny Bielska-Białej, opracowany przez Maxa Fabianiego w latach 1898-1899, zakładał jego centralną rolę jako punktu komunikacyjnego i reprezentacyjnego miasta. Było to związane z dynamicznym rozwojem miasta w kierunku Dolnego Przedmieścia. Plac, będący sercem tego regionu, stał się ważnym punktem na mapie miasta, przez który przebiegały główne szlaki komunikacyjne.

W okresie tym zabudowa wokół placu była bardzo zróżnicowana. Dominowały kilkupiętrowe neostylowe kamienice o funkcjach mieszkalno-usługowych, które otaczały plac z trzech stron. Zamek książąt Sułkowskich, będący nieodłącznym elementem południowej pierzei placu, odgrywał ważną rolę nie tylko jako historyczna siedziba Piastów cieszyńskich, ale także jako punkt odniesienia dla rozwoju architektonicznego placu. W wyniku przebudowy zamku w latach 1855-1864, powstała jego nowa fasada, zwrócona ku placowi, która nadała temu miejscu reprezentacyjny charakter.

Jednym z najważniejszych wydarzeń, które wpłynęły na charakter placu, była budowa tunelu kolejowego biegnącego pod placem w 1874 roku. Tunel ten, będący częścią linii kolejowej, umożliwiał ruch pociągów pod centrum miasta, co przyczyniło się do rozwoju komunikacji i handlu w tym regionie. Ponadto w 1895 roku otwarto linię tramwajową, która przechodziła przez plac, co jeszcze bardziej podkreśliło jego znaczenie komunikacyjne. Na placu powstały również postoje fiakrów, omnibusów, a w późniejszym okresie taksówek, co czyniło go kluczowym węzłem komunikacyjnym miasta.

Architektura i Znaczenie Placu w Dwudziestoleciu Międzywojennym

W okresie międzywojennym Plac Chrobrego (od 1925 roku noszący tę nazwę) uległ kolejnym przemianom, które były związane z rozwojem komunikacji samochodowej. Plac stał się przestrzenią parkingową, a w jego centralnej części wybudowano duży przystanek autobusowy, który do lat 60. XX wieku był sercem bielskiej komunikacji autobusowej. Na placu istniała również stacja benzynowa, co podkreślało jego funkcję komunikacyjną.

W latach 30. XX wieku nastąpiło zamknięcie kompozycyjne placu od zachodu. Zbudowano tam modernistyczny gmach Komunalnej Kasy Oszczędności, zaprojektowany przez Pawła Juraszkę. Budynek ten, utrzymany w stylu modernistycznym, stał się jednym z najbardziej charakterystycznych obiektów architektonicznych placu. Jego elewacja, wykonana z piaskowca, została wzbogacona o przeszklony pawilon z witrażem przedstawiającym panoramę miasta. Plac zyskał wówczas nowoczesny charakter, który podkreślał jego centralną rolę w życiu miasta.

W 1939 roku, podczas wybuchu II wojny światowej, polscy saperzy wysadzili tunel kolejowy biegnący pod placem, co spowodowało wielkie utrudnienia w ruchu na wiele miesięcy. Niemniej jednak, żadne budynki wokół placu nie zostały zniszczone. Po zakończeniu wojny, w 1945 roku, przywrócono placowi jego przedwojenną nazwę – Plac Chrobrego.

Przemiany w Latach 60. i 70. XX Wieku

Lata 60. i 70. XX wieku przyniosły kolejne istotne zmiany na Placu Chrobrego. W północno-wschodnim narożniku placu zainstalowano pierwsze w mieście sygnalizatory świetlne, co miało na celu poprawę bezpieczeństwa pieszych i usprawnienie ruchu drogowego. Jednym z kluczowych wydarzeń tego okresu było również wyburzenie Bazarów Zamkowych w 1974 roku. Te jednopiętrowe kamienice, będące częścią południowej pierzei placu, zostały rozebrane w celu poszerzenia ulicy Zamkowej. W miejscu dawnych Bazarów urządzono skwer, który miał na celu stworzenie bardziej otwartej przestrzeni wokół zamku.

W 1976 roku nastąpiła kolejna duża przebudowa placu. Zlikwidowano wówczas linię tramwajową oraz parking, przekształcając plac w strefę pieszą. Powstała wówczas fontanna z rzeźbą trzech nagich chłopców, autorstwa Mieczysława Hańderka, która do dziś stanowi centralny element placu. Ponadto wybudowano przejście podziemne, łączące plac z ulicą Przechód, co pozwoliło na zwiększenie przepustowości ruchu pieszego bez konieczności kolidowania z ruchem samochodowym.

Współczesne Funkcje i Rewitalizacja Placu w XXI Wieku

W XXI wieku, Plac Chrobrego przeszedł kolejne etapy rewitalizacji, które miały na celu poprawę estetyki placu oraz jego funkcjonalności. W latach 2001-2008 przeprowadzono wieloetapową renowację zamku książąt Sułkowskich, który dominuje na południowej pierzei placu. Renowacja ta miała na celu przywrócenie historycznego wyglądu zamku, który przez wieki ulegał licznym przebudowom. Obecnie zamek pełni funkcję Muzeum Historycznego, stanowiąc jedną z głównych atrakcji turystycznych miasta.

W 2002 roku rozpoczęto również przebudowę samego placu, której projekt przygotowali architekci Marek Gronner i Paweł Rączka. W ramach tego projektu, wyeksponowano fontannę, zbudowano nowe schody łączące wyżej położony narożnik południowo-zachodni z pozostałą częścią placu, a także wprowadzono jednolitą kolorystykę elementów placu. Zainstalowano również windę dla osób niepełnosprawnych, co znacznie ułatwiło dostęp do przejścia podziemnego.

Plac Chrobrego, mimo licznych modernizacji, zachował swój historyczny charakter, a jednocześnie stał się miejscem, gdzie odbywają się liczne wydarzenia kulturalne, festiwale i imprezy plenerowe. Jego unikalne połączenie tradycji i nowoczesności czyni go jednym z najważniejszych miejsc w Bielsku-Białej.