84 lata  temu miało miejsce Aktion Saybusch, akcja przeprowadzoną przez niemieckie siły policyjne na terenie powiatu żywieckiego w okresie pomiędzy 22 września 1940 a 31 stycznia 1941 roku. Ta bolesna część historii Polski jest świadectwem brutalnych działań okupanta niemieckiego i polityki wysiedleń, którą wprowadzono w ramach niemieckiej germanizacji terytoriów wcielonych do III Rzeszy po agresji na Polskę w 1939 roku

Przebieg i Skutki Akcji Wysiedleńczej na Żywiecczyźnie -Aktion Saybusch

Akcję wysiedleńczą rozpoczęto 22 września 1940 roku o godzinie 5 rano. Policja otaczała wybrane wsie, a do poszczególnych domów wchodzili policjanci, informując gospodarzy o konieczności opuszczenia domu w ciągu zaledwie 20 minut. Mieszkańcom odbierano pieniądze, inwentarz i wartościowe przedmioty, pozwalając im zabrać jedynie odzież i jedzenie. Wysiedlonych mieszkańców kierowano do tzw. punktów zbornych w miejscowościach takich jak Żywiec, Rajcza lub Sucha, gdzie odbierano im pozostałe wartościowe przedmioty i poddawano selekcji pod względem “rasowym”, segregując osoby “wartościowe rasowo” od pozostałych.

Według niemieckich przepisów, wysiedleni mieli otrzymywać przez 14 dni żywność i środki do życia, jednakże w praktyce byli okradani z resztek dobytku. Grupy po 40 osób były prowadzone piechotą na stacje kolejowe, gdzie umieszczano je w wagonach kolejowych. Cały transport wysiedlonych obejmował zazwyczaj około 1000 osób.

Losy ludności wysiedlonej były dramatyczne. Niemieckie władze pozostawiały ich bez jakiejkolwiek pomocy, a miejscowa ludność była często uprzedzana, że deportowani są bandytami, co dodatkowo pogarszało ich sytuację, ponieważ spotykali się często z niechętnym przyjęciem.

Ludność wysiedlona z powiatu żywieckiego w latach 1940-1941 była kierowana w różne rejony Polski, takie jak Biłgoraj, Nowy Targ, Nowy Sącz, Kalwaria, Radzymin, Skawina, Wadowice, Lubelszczyzna i Kielecczyzna. Przesiedleńcy osiedlani byli w tamtejszych wioskach, jednakże bez jakiejkolwiek wsparcia czy pomocy ze strony niemieckich władz. To sprawiało, że ich życie w nowych miejscach osiedlenia było niezwykle trudne.

Opuszczone domy były czyszczone i myte przez zmuszanych do tego jeńców, głównie Żydów i lokalnych gospodarzy. Na przygotowanych domach wieszano portret Hitlera i flagę ze swastyką, sygnalizując gotowość gospodarstwa do zasiedlenia przez niemieckich osadników. Mimo prób propagandowych niemieckich władz, niemieccy osadnicy często byli rozczarowani prostymi drewnianymi chałupami i złej jakości ziemią uprawną, na której mieli pracować.

Dokumenty i Świadectwa Aktion Saybusch – Archiwalne Źródła

Dzięki staraniom wielu badaczy oraz instytucji archiwalnych, możemy dziś poznać więcej szczegółów dotyczących Aktion Saybusch. Najważniejsze dokumenty niemieckie związane z logistycznym przygotowaniem, realizacją oraz rezultatami tej akcji są przechowywane w Archiwum Państwowym w Katowicach, w oddziale zamiejscowym tegoż archiwum w Żywcu, oraz w Archiwum Federalnym w Berlinie – Lichterfelde.

Odrębnym źródłem informacji są zeznania 485 ofiar oraz świadków Aktion Saybusch, zebrane w toku śledztwa Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Katowicach w latach 1998–2005. Mimo że to śledztwo zakończyło się umorzeniem z powodu skazania sprawców wysiedleń w trakcie procesów norymberskich, pozostawia ono ważny ślad w naszej pamięci i jest niezbędnym źródłem wiedzy na ten temat.